Το ιχνογράφημα που παράγεται στην ψυχοθεραπευτική συνεδρία είναι η πρόσκληση των παιδιών προς τον θεραπευτή για να δει μέρη του δικού τους κόσμου. «Μια μπογιά στα χέρια των παιδιών είναι ένα κλειδί που ξεκλειδώνει σκέψεις και συναισθήματα από τον κόσμο του» γράφει η Molegon (1976).

Το παιδικό ιχνογράφημα (η ζωγραφική) αποτελεί τον πρώτο τρόπο έκφρασης των παιδιών και την πιο αυθόρμητη επικοινωνία τους με τον περίγυρό τους. Είναι μια δεξιότητα που αναπτύσσεται ήδη από την πρώτη παιδική ηλικία (από 18 μηνών) με τη μορφή μουτζούρας και εξελίσσεται σε στάδια μέχρι και την εφηβεία. Για μερικά παιδιά γίνεται μια ευχάριστη δημιουργική απασχόληση ενώ για άλλα μπορεί να μην αποτελεί ενδιαφέρουσα δραστηριότητα καθώς μεγαλώνουν. 

Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, οι ζωγραφιές των παιδιών μπορούν να αξιοποιούνται, αρχικά, για την κατανόηση της προσωπικότητας και της συναισθηματικής κατάστασης του παιδιού την δεδομένη περίοδο  και μετέπειτα ως μέσο θεραπείας και έκφρασης θεμάτων και καταστάσεων που το παιδί δυσκολεύεται ή δεν επιθυμεί να λεκτικοποιήσει.

Ως συμπληρωματικό και όχι απόλυτο, αξιολογητικό εργαλείο, το ιχνογράφημα υποστηρίζει τον/την ειδικό στο να διαπιστώσει την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού και να κάνει συνδέσεις με τα συναισθηματικά του ζητήματα (π.χ. παιδί 8 ετών που αδυνατεί να ζωγραφίσει ολόκληρο άνθρωπο ή έφηβος που σχεδιάζει μόνο μουντζούρες χωρίς σχήμα).

Ο/η θεραπευτής/τρια μπορεί να ζητήσει από το παιδί να σχεδιάσει ελεύθερα κάτι ή να δώσει μια γενική οδηγία και εκείνο να αναλάβει πρωτοβουλίες για το αντικείμενο του σχεδίου (π.χ Ζωγράφισε μια οικογένεια να κάνει κάτι). Υπάρχουν και τα αμιγώς προβολικά «τεστ» όπως το ζωγραφικό τεστ της Goodenough (1926) «Ζωγράφισε έναν άνθρωπο» (ΖΕΑ) και το «Σπίτι, Δέντρο, ‘Ανθρωπος» όπου στο παιδί δίνονται οδηγίες και μετέπειτα καλείται να απαντήσει κάποιες ερωτήσεις σχετικά με το σχέδιό του. Αυτά τα τεστ αξιολογούνται με σχετικά σταθμισμένο τρόπο και μας δίνουν ποιοτικές πληροφορίες για την αντιληπτική ικανότητα του παιδιού αλλά και τον ψυχικό του κόσμο. Αντίστοιχα συχνά, δίνεται η οδηγία για την αποτύπωση της οικογένειας του παιδιού όπου καλείται να ζωγραφίσει τα μέλη της οικογένειάς του, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του.

Ειδικότερα στο σχέδιο της οικογένειας, ο/η θεραπευτής/τρια παρατηρεί μεταξύ άλλων : τον χρόνο σχεδίασης, τις αποστάσεις των προσώπων μεταξύ τους, ποιο πρόσωπο ζωγράφισε πρώτο και ποιο τελευταίο, τυχόν διορθώσεις που κάνει στην ζωγραφιά του. Η παράλειψη κάποιου προσώπου ή προσθήκη άλλων ατόμων ή ζώων, καθώς και η αναλογία ανάμεσα στις φιγούρες δίνουν εξίσου σημαντικές πληροφορίες για το πως ένα παιδί παρουσιάζει το οικογενειακό περιβάλλον.

Όταν ο/η θεραπευτής/τρια δώσει στο παιδί χαρτί και μπογιές το παιδί δεν ζωγραφίζει απλά ένα αντικείμενο ή μια παράσταση αλλά αποτυπώνει πλήθος στοιχείων. Ο/η θεραπευτής/τρια παρατηρούν και λαμβάνουν πληροφορίες από τα χρώματα που βάζει το παιδί (πχ συχνή χρήση μαύρου ή η χρήση μη ρεαλιστικών για την ηλικία χρωμάτων), το μέγεθος των σχεδίων (πχ πολύ μικρά σχέδια μπορεί να υποδεικνύουν άγχος και ντροπαλότητα), τη θέση του σχεδίου στο χαρτί (στο κέντρο ή σε κάποια γωνιά) καθώς και την πίεση των μαρκαδόρων στο χαρτί ή την υπερβολική ενασχόληση με ρεαλιστικές λεπτομέρειες και το συνεχές σβήσιμο/διόρθωμα των σχεδίων.

Το ιχνογράφημα που παράγεται στην ψυχοθεραπευτική συνεδρία είναι η πρόσκληση των παιδιών προς τον θεραπευτή για να δει μέρη του δικού τους κόσμου. «Μια μπογιά στα χέρια των παιδιών είναι ένα κλειδί που ξεκλειδώνει σκέψεις και συναισθήματα από τον κόσμο του» γράφει η Molegon (1976).

Αντιμετωπίζεται πάντα με σεβασμό και εμπιστοσύνη και το παιδί ποτέ δεν κρίνεται για κάτι που ζωγράφισε. Παράλληλα, οι πληροφορίες που αντλούνται από τα σχέδια αξιοποιούνται από τον θεραπευτή για να εμπλουτίσουν την συνολική αξιολόγηση και όχι για να την καθορίσουν ως απόλυτοι δείκτες.

---

Συγγραφέας: Άννα Δουληγέρη, Ψυχολόγος MSc, Yπαρξιακή - Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

Για να κλείσετε ραντεβού επικοινωνήστε στο 210 8085370

• Επόμενο